Psychiaters weten opvallend weinig over de kwestie waarom sommige mensen met een psychische aandoening herstellen en anderen met dezelfde diagnose een ‘carrière’ in de ziekte hebben. Om die vraag te beantwoorden is er volgens mij meer aandacht nodig voor de afstand tussen de psychiatrische modellen die een ziekte verklaren en de verhalen waar mensen zelf betekenis mee vinden. Zelfs als de kwesties van interpretatie ondergeschikt zijn aan het vinden van een medische behandeling, veranderen deze verhalen het leven van mensen soms op een onvoorspelbare manier en hebben ze grote invloed op iemands besef van identiteit – en de wens om te worden behandeld.

De afgelopen week las ik op aanraden van een collega het boek ‘Vreemden voor onszelf’ van Rachel Aviv. Het bovenstaande fragment schreef zij in de inleiding van dit boek waar ze vijf levens van vijf mensen met verschillende culturele achtergronden beschrijft. Iedere persoon heeft een psychische aandoening en zoekt naar een manier om hiermee te leven. Aviv beschrijft de levens van deze mensen via wat ze over hen heeft gelezen en gehoord, via gesprekken met henzelf en via gesprekken met belangrijke naasten. Ze nam mij als lezer mee in zowel het persoonlijke verhaal als de verschillende stromingen en visies die er zijn in de psychiatrie. Met haar boek vraagt ze meer aandacht voor de verbinding tussen kennis en de persoonlijke betekenisgeving. En juist doordat ze dat zelf consequent doet en ook haar eigen geschiedenis inbrengt, wordt dit boek zo bijzonder en komen de mensen die ze beschrijft dichtbij. Niets menselijks is ons vreemd tenslotte, alleen moeten we dan wel de mens herkennen.  En dat gebeurt, hoe vreemd ook, in dit boek volop. The New York Times, TIME en de New Yorker vonden het boek het beste van 2022. Ik raad het iedereen aan die zich graag verdiept in mensen die ‘anders’ zijn. Ik gaf Rachel het eerste woord. Ik geef haar nu ook graag het laatste woord.

Tussen het psychische achterland en een omgeving die we normaal kunnen noemen ligt een grens die poreus is, en dat feit vind ik zowel angstaanjagend als veelbelovend. Het is verontrustend als je tot je door laat dringen hoe dun de lijn is tussen de radicaal verschillende levens die we vermijden, mislopen of leiden. Rachel Aviv.