Midden in de winkelstraat van Amersfoort staat een kleine Lutherse kerk. Ik ben uitgenodigd door Diederiek van Loo. Op een doordeweekse dag ga ik er naar binnen en ontmoet een aantal predikanten en kerkelijk werkers die jaarlijks zich laten inspireren door allerlei bronnen van kunst en creativiteit. vandaag ben ik uitgenodigd om het proces van theater maken te onderzoeken in het licht van het maken van de liturgie.

Tijdens de voorbereiding ontdek ik sowieso dat spiritualiteit deel uitmaakt van veel theater dat ik waardeer; ik kijk naar het maakproces van de show ‘Mens’ van Wende Snijders, ik luister naar een interview met Lotte vd Berg, maar ook theatergezelschap  ‘de Warme winkel’ vind ik in al haar provocatie spiritueel. De theatermakers zijn mensen die zich verbonden weten met het leven, die zich daar vragen over stellen, of die woede proberen op te roepen. Ze zijn wars van onverschilligheid maar bouwen, net zoals liturgen, op traditie. Ze staan op de schouders van wie hen voorgingen. 

Vooraf heb ik bedacht om de theologen tijdens de ochtend mee te nemen in een theatraal maakproces, waarbij intuïtie en beeld leidend worden en de beschouwing even achterwege blijft. Ik zie dat ze het leuk vinden om zo meegenomen te worden. Nadat ik een paar keer heb gezegd dat ze niet bij elk beeld de betekenis moeten benoemen (hier zijn theologen echt heel erg goed in trouwens, alleen moest dat nu even niet) maar vooral wat ze concreet zien, en ook geen mooie woorden hoeven gebruiken (want ook daar zijn ze echt heel goed in) komt de vaart er in. Een uur later staan er verschillende theatrale beginnen, waarvan meerdere zo in een liturgie gevoegd  kunnen worden.

Een lied wordt gezongen. Een zin gefluisterd. Een aarzeling wordt toegevoegd. Het geheel krijgt een begin van een ritme. Stem en tegenstem klinken en brengen de kijker en luisteraar bij hun ervaring.

Vier mensen staan verstild in een rij naast elkaar tegenover het publiek. Ze geven elkaar een hand en kijken het publiek aan. De buitenste personen houden hun handen zo dat je  de uitnodiging voelt om de hand vast te pakken. Geen instructie, geen uitleg, alleen de gevoelde uitnodiging.

Beide kleine theatrale uitingen roepen verbondenheid en aandacht op. De eerste geeft nog het meeste ruimte aan wie anders denkt en is daarmee inclusiever, maar allebei zijn ze een eenvoudige toevoeging aan een dienst zonder dat ze te vervreemdend zijn.

Voor mij is zo’n bijeenkomst bijzonder. Ik merk dat ik van bevlogen mensen houd. EN bevlogen zijn deze mensen. Met hart en ziel verbonden aan hun vak. Daarin verschillen ze niet van theatermakers. Ze zijn soms wel teveel opgesloten in de wekelijkse herhaling en dat wat ‘vastgelegd’ is in hun kerk. Ik wens ze dus ook wat van de vrijplaats toe die theatermakers en kunstenaars zo veel opzoeken. Daarvoor zullen we misschien als theologen en theatermakers nog een keer samen op pad moeten gaan naar afbraakplekken, daar waar de glorie vergaan is. Want daar bloeit altijd weer een bloem, een eenzame roos tussen het beton die roept over wat er kan ontstaan.

Ik ga graag mee op stap.