Vandaag, 13 oktober 2022, begroef ik mijn vader, die op 7 oktober 2022 overleed. Het was goed om met zoveel vrienden en familie en betrokkenen samen te zijn.  Mijn vader is begraven op een natuurbegraafplaats. Een prachtige plek.
Voordat we de kist in de grond lieten zakken las ik een brief voor over de laatste 24 uur die ik met mijn vader doorbracht:

Lieve papa,

Toen ik op woensdag 5 oktober om 14.30 samen met mama en Zus bij jou aankwam in het ziekenhuis in Assen wist ik nog niet dat wij samen aan ons eigen ‘ 24 uur met..’ programma waren begonnen. Pas de volgende dag om precies dezelfde tijd, toen ik je voor de laatste keer in leven zag en kuste, toen je enigszins verschrikt op het ambulancebed lag, om terug naar het verzorgingshuis te gaan dacht ik; dit waren mijn 24 uur met… met een van de belangrijkste personen in mijn leven. Met degene die altijd voor mij gezorgd heeft, samen met mijn moeder. Met mijn vader.

Het begon op woensdagmiddag 5 oktober, waar we als gezin nog 1x bij elkaar waren, waar we elkaars handen vasthielden, waar jij zei dat je het zo gezellig vond dat we met elkaar in Groningen waren. Waar je blij naar mama keek toen ze je hand vastpakte en jouw hand ogenblikkelijk liefdevol boven op de hare legde.  Die middag dat je de hele tijd prachtige vogels en vlinders om je heen zag. Dat je vol bewondering naar de grote vleugelslag van een vogel keek die blijkbaar in de kamer vloog. Het was alsof ze je riepen. Dick, ga je mee? Het is tijd.
Die middag dat we van de Cardioloog hoorden dat het voorbij was, dat het ziekenhuis niets meer voor je kon betekenen. Dat deed pijn. Natuurlijk wisten we het. Natuurlijk beaamden we dat we je zouden laten gaan, stonden we toe dat je morfine zou gaan krijgen. We beaamden het, maar je was nog zo dichtbij, nog zo papa, ook al dementeerde je en ook al leek je plotseling zo jong, zo’n jongetje. We geloofden niet dat je ons zou verlaten. Maar de verpleegkundige raadde ons aan te blijven. Te waken. Na overleg met mama, Zus en Lief ben ik gebleven.

Die nacht was je onrustig papa. Je had het benauwd, je wilde uit bed. Je moest naar de wc. De nachtzusters stonden je bij. Ik zorgde ervoor dat je niet uit bed viel. Ik praatte tegen je en jij praatte terug. ‘ Nee ’ zei je. ‘ Ik moet plassen, ik moet eruit’. Je was in paniek en verweerde je. En daarna zei je weer heel lief, als de nachtzuster je vertelde dat ik bij je bleef die nacht ‘ wij tweetjes, wij samen’ terwijl je me op mijn hand kuste. Ik vroeg mij toen af wie je zag; ik denk mama,  ik denk dat je dacht dat mama toen bij je was. Want je hield van mama, hoe dan ook.
Om 3.30 merkte ik dat ik een echt mens was. Ik merkte dat ik erg moe begon te worden. Dat ik dacht, ‘ ja, leuk dat waken, maar ik begin nu toch een beetje een hekel aan je te krijgen’.  Geen handige gedachte, zo tijdens de palliatieve fase, ik weet het. Maar wel eerlijk.
Ik ging langs de nachtzusters en meldde me af. Even een paar uur slapen op de familiekamer. Ze moesten me maar roepen als het nodig was. Mijn vader kreeg nog een beetje morfine en na 10 minuten zakte hij weg in een soort slaap.  Ik ook, op de familiekamer, maar dan zonder morfine.

Om acht uur was ik weer bij je. Je had je ogen dicht en hebt ze bijna niet meer opengedaan. Je wilde maar twee hapjes vla als ontbijt. Je nam een slokje water. Dat was het.
Toen de cardioloog kwam besloot hij je van het zuurstof te halen. Ik was het er niet mee eens, maar dat was kennelijk niet belangrijk. Pfff.

Die ochtend heb ik iedere keer als je onrustig werd, als je het benauwd kreeg, voor je gezongen. Alle liedjes die ik ken en waarvan jij er waarschijnlijk weinig kende. De oude liedjes, die jij wel kent, maar waarvan ik de teksten ben vergeten heb ik voor je geneuried.  En ik heb alle slaapliedjes voor je gezongen die jij voor mij hebt gezongen. En ik heb je over je voorhoofd geaaid en kusjes gegeven op je hoofd zoals jij dat bij mij deed vroeger, wat ik heerlijk vond, totdat ik puber werd en het plotseling vies vond waardoor je er mee stopte.

Om 11.00 kwam nichtje en ik heb lang met haar gepraat, over onze families, over onszelf over onze hondjes over onze toekomst en over jou. Dat we jou lief vonden. Een lieve man. Een vriendelijke man. Iemand bij wie je je welkom voelt.

Dat was jij papa. Iemand bij wie mensen zich welkom voelden. Inclusief zouden we nu zeggen. Bij jou hoefde er niet zoveel. In jou vond onze Regenboogprins een opa. Iemand bij wie je even heerlijk op schoot kon zitten. Iemand die puzzels met hem maakte, zoveel hij wilde.
Bij jou mochten mensen gewoon zichzelf zijn. Behalve als ze oneerlijk waren of mensen onderdrukten of als ze onrechtvaardig waren in jouw ogen. Dan werd je hun tegenstander. Dan hield je je niet stil.  Dan liet je je raken. Ik vond dat fijn. Het gaf mij de ruimte om dat ook te doen. Om in verzet te komen als dat nodig is en mijn mond open te trekken.

Om half drie kwam de zorgambulance. De verpleegkundigen vroegen hoe je heette. Ik zei; ‘zeg maar Dick! En hij houdt ook van een grapje’ En toen ging je. Ik gaf je mijn laaste kus op jouw levende hoofd en zag je gaan. ‘Naar mama en Zus’ zeiden de verpleegkundigen, want dat had ik ze verteld. Ook zij waren nog een hele middag en avond bij je. Je overleed de volgende dag toen onze neef en nicht bij je waren. Gelukkig was je niet alleen.

Toen ik je zag wist ik dat je weg was. Ik wist dat jij weggevlogen was naar andere oorden. Je lichaam achterlatend, als een cocon. Je was meegevlogen met de vogels en vlinders die je een paar dagen eerder hadden geroepen. Je was vrij.  Ik zag een vogel.

Zus zag een ontdekkingsreiziger met een knapzak en korte benen met stevige kuiten, op avontuur, ook in vrijheid. We laten je los papa. We laten je lichaam hier in het bos vol bomen, waar vogels af en toe even uit kunnen rusten op een tak.

Het ga je goed papa! Tabee, tot ziens, tot strakkies! Dit laatste liedje is alleen voor jou.

Alleen voor jou