Op zoek naar kunstenaars en creatievelingen die zich bezig houden met ludiek, persoonlijk en betrokken verzet en activisme kwam ik op de site www.socialevraagstukken.nl een artikel van Matthijs van de Sande tegen over dit thema waarin hij een pleidooi doet voor de herwaardering van burgerlijke ongehoorzaamheid.  Matthijs geeft daarin aan dat iedere democratische samenleving groot belang heeft bij burgers die buiten de lijntjes durven kleuren – zelfs wanneer ze daarbij de wet overtreden. 

Een klein fragment uit het artikel:

Allereerst impliceert het begrip ‘burgerlijke ongehoorzaamheid’ dat men niet onbewust, maar juist willens en wetens de wet breekt – hetzij uit protest tegen die wet zelf, hetzij om aandacht te vragen voor een andere misstand.Tegelijkertijd moet het in ieder geval om een geweldloze daad gaan. Ook dient een handeling publiek en zichtbaar zijn: in dat opzicht verschilt burgerlijke ongehoorzaamheid van heimelijke acties (zoals sabotage) of van dienstweigering uit gewetensbezwaar.

In strijd met de wet, maar wel in de geest ervan

Er zijn verschillende rechtsfilosofische gronden waarop burgerlijke ongehoorzaamheid gelegitimeerd kan worden. Bijvoorbeeld omdat een specifieke wet of beleid achterhaald is, of omdat ze onverenigbaar is met de fundamentele waarden van (een groot deel van) de samenleving.

Vaak volgt dit inzicht pas achteraf: vrijwel niemand zou vandaag de dag nog ontkennen dat Rosa Parks terecht weigerde in de bus op te staan voor een witte passagier. Maar haar daad was, op dat moment, niettemin illegaal. Men legitimeert burgerlijke ongehoorzaamheid ook wel door te stellen dat het de enige manier is om een onzichtbare misstand onder de publieke aandacht te brengen.

Door het artikel van Matthijs dacht ik terug aan de wet voor het kinderpardon, die ik gelezen heb nadat ik mee had gedaan aan het kerkasiel. Ik herinner nog mijn verontwaardiging over de volstrekte onmogelijkheid die daar in was aangebracht en mijn verbazing dat het er echt zo stond als het er stond. Als ik nu de veranderingen lees word ik er nog steeds niet blij van. Ik voel nu al dat dit onderzoek voor mij net zo confronterend zal zijn als hopelijk inspirerend.

Het hele artikel van Matthijs kun je via onderstaande link lezen.

Burgerlijke ongehoorzaamheid is belangrijk voor democratie