Relationeel werken vraagt om een gesprek vanuit gelijkwaardigheid, dat is de kern van een vruchtbare dialoog. En gelijkwaardigheid hangt samen met het accepteren van verschillen, het omarmen van variatie, het besef dat alle menselijke eigenschappen in meerdere of mindere mate voorkomen en een functie hebben voor de groep. Er is een open blik nodig om de volle complexiteit  van de interactie tussen mensen en hun dynamische omgeving te aanvaarden en niet naar reductionistische modellen te grijpen omdat we daar minder angst bij voelen. Controle is in dit geval contraproductief, want met het schrappen van complexiteit gooi je het kind met het badwater weg.
Floortje Scheepers (Mensen zijn ingewikkeld)

De afgelopen jaren heb ik veel meegewerkt binnen de jeugdzorg, op het gebied van samenwerking met ouders binnen pleegzorg en gezinshuizen, maar ook door veel te praten met mensen die opgegroeid zijn in de jeugdzorg. En doordat ik zelf veel contact had met jeugdzorg door de zorg voor mijn eigen pleegzoon. Ik heb daar ontdekt hoe waar het bovenstaande is. Hoe je je een nummer kan voelen door iedere maand dezelfde stomme vragenlijst in te moeten vullen.
En hoe je je gewaardeerd en gerespecteerd kan voelen omdat een therapeut, arts of begeleider je serieus neemt en  meedenkt en meedoet. Ik ontdekte dat de verschillen enorm kunnen zijn. Waar de ene benadering voor mij vooral de gedachte oproept dat er door de tien bezoeken die ik samen met de Regenboogprins deed, vooral iemand rijkelijk betaald werd, terwijl voor ons de shit hetzelfde bleef, zorgt de andere benadering voor vertrouwen in de toekomst en samen voor stabiliteit en herstel gaan.

De afgelopen maanden ben ik me gaan verdiepen in de GGZ, ik was benieuwd naar de verschillen met de jeugdzorg. Maar tot mijn verbazing kom ik daar hetzelfde grotere proces tegen.  ‘Gelijkwaardigheid als basis voor de samenwerking’ is, waar we meer naartoe moeten. Hey… waar ken ik dat van?
Wat ik boeiend vind aan het boek van Floortje en ook aan de verschillende podcasts die ik beluisterde, is dat zij  lijkt te zeggen dat deze gelijkwaardige samenwerking samen gaat met een veranderende visie op menszijn en ziekte. Kijken we naar elkaar vanuit het perspectief  ‘normaal’ en  ‘afwijking’ of  vanuit het perspectief  ‘variatie’. Kijken we vanuit het perspectief  ‘maakbaar’ of vanuit het perspectief ‘leren leven met beperkingen’? Kijken we vanuit ‘ziek’ en ‘gezond’ of vanuit ‘complexiteit’?

Relationele en gelijkwaardige samenwerking heeft nodig dat we de bril van ‘variatie, leren leven met beperkingen, en complexiteit’ op moeten zetten. Antwoorden liggen niet op de schappen van de ‘zorgwinkel’ maar worden actief gezocht in contact met de klant in en met zijn of haar context. Voor mij betekent het ook duurzaamheid. Langere tijd met mensen op weg gaan, zeker bij kinderen. Vijf tot tien jaar (waarbij er actief aan de relatie en gezamenlijke doelen wordt gewerkt) in plaats van één tot twee jaar.

Eigenlijk zitten we in de hele samenleving in dit proces. We moeten af van de maakbaarheid, maar beter leren samenwerken met de natuur door de grote klimaatveranderingen. Beter leren luisteren, meer bewust zijn van het effect van iedere daad die we doen, van ieder product dat we kopen.  Werk aan de winkel op alle vlakken dus in 2024.